Köfte Nedir?
Köfte ve köftede hangi baharatların kullanıldığına geçmeden önce kısaca köftenin etimolojik tarihçesine bakalım.
Köfte Farsça “dövülmüş, çiğnenmiş” sözcüğünden alıntıdır. Farsça “köftan”, yani “dövmek, tokmakla vurmak, ezmek” fiilinden türetilmiştir.
Köfte yemeğinin kökeni ise Orta Asya ve Mezopotamya olarak kabul edilir. Yazılı olarak günümüze kadar gelen bazı eserlerde, köfteden “ezik et” anlamında “kuffette” diye söz edildiği iddia edilmektedir. Günümüzde her ne kadar dünyanın her mutfağında özel bir yere sahipse de, köftenin dünyaya bu coğrafyadan yayıldığı kabul edilmiştir.
Yüzyıllar öncesinde etin değişik araçlar yardımıyla ezilmesiyle yapılan köfte, günümüzde etin kıyma makinasında çekilmesi ile ya da geleneksel yöntemlere yakın bir şekilde etin satır ya da zırhla kıyılmasıyla yapılmaktadır. Genel olarak köfte için dananın döş kısmı kullanılırken, bazı yörelerimizin kendine has köftelerinde kuzu eti de kullanılarak farklı tatlar elde edilmiştir.
Köfte, sadece etle yapılan bir yemek değil aslında. Birçok kültürde balık, sebze, tahıl veya baklagiller gibi çeşitli malzemelerden yapılan yuvarlak, oval veya silindirik şekillerde yapılıyor. Özellikle vejetaryen ve vegan beslenme tipinin yaygınlaşması ile birçok baklagilden ve sebzeden yapılan bu yemek, ister kızartılarak ister fırında pişirilir. Örneğin en popüler vegan köftelerden biri, haşlanmış nohutla yapılan Falafeldir. Haşlanmış patates, çiğ havuç ve kabak rendesi, bayat ekmek, kuru domates, yeşil mercimek, mantar, kinoa, karnabahar, taze fasulye, ıspanak, brokoli, hatta pirinç değişik ana köfte malzemelerinden bazıları. Özellikle günümüzdeki et fiyatlarından sonra, et dışında pek çok malzemeye galeta unu, yumurta ve maydanoz ekleyerek enfes, hafif köfteler yapmak daha da cazip hale geldi.
KÖFTEYE HANGİ BAHARATLAR KOYULUR?
Öncelikle kaç çeşit köfte olduğuna dair bilgi paylaşalım sizinle. Bu konuda yapılan araştırmalarda kesin olarak sonuca ulaşılamamışsa da, sadece Türkiye sınırları içerisinde 290 köfte çeşidi olduğu tahmin ediliyor ki, Türkiye’deki birçok köfte çeşidi coğrafi işarete sahip. (1) Coğrafi İşaret Tescil Belgesi bulunan bazı köfte çeşitleri ve adına tescil yapılan illerden bazıları şunlardır; Islama köfte Sakarya, İnegöl köfte Bursa, etsiz çiğ köfte Adıyaman, etli çiğ köfte Şanlıurfa, Burdur şiş köfte Burdur, taş köfte Iğdır, Tekirdağ köftesi Tekirdağ ve Düzce köftesi Düzce.
Köftede kullanılan baharatlara gelince; yukarıda da belirttiğimiz gibi 290 çeşidi olan, dolayısıyla mutfak kültürümüzde vazgeçilmez bir yere sahip köftelere en çok yakışan ve olmazsa olmaz denen baharatlar bize göre şunlardır;
Tuz:
Onsuz hiçbir yemeğin lezzeti olmadığı gibi, köfte de onsuz olmaz. Ama azı nasıl tat kaçırıyorsa çoğu da aynı şekilde yemeği yenmeyecek hale getirebiliyor. O nedenle her yemeğe tadına bakarak birkaç aşamada tuz eklemekte fayda var.
Kimyon:
Bu topraklardan çıkmış olan kimyon, keskin kokusuyla hemen fark edilen ve özellikle ete çok yakışan bir baharat. Kimyonsuz bir köfte lezzet anlamında çok eksik kalacaktır. Kimyonun köfteye katkısı en az tuz kadardır desek yanlış olmaz.
Karabiber:
Bu baharat da köftelerin büyük çoğunluğunda kullanılmaktadır. Kullanıldığı bütün yemeklere lezzet kattığı gibi, karabibersiz bir köfte de düşünülemez.
Yeni bahar:
Köftelerin birçok çeşidinde kullanılan bu baharat, et yemeklerinde de sıklıkla kullanılır. Kendine has aroması nedeniyle usta şefler tarafından tatlılarda bile kullanılmaktadır.
Pul biber:
Kırmızı biberin çekirdeksiz tarafından öğütülen pul biber, köfteye renk verdiği gibi lezzetine lezzet katar. Damak zevkine göre acı ya da tatlı pul biber her etli yemekte olduğu gibi köftede de fark yaratır.
Kekik:
Kekik: Tek başına zeytinyağının içine bile konsa ekmeği bana bana yediğimiz bu harika baharat, baskın tadından dolayı, az miktarda konduğunda köfteye de lezzet verir.
Toz Kırmızı Biber:
Acı sevmeyenlerin çokça tercih ettiği toz kırmızı biber, köfteye lezzet ve aroma veren bir diğer baharattır. Pul biber kullanmak istemeyenler toz kırmızı biberi tercih edebilir.
Bunların dışında, isteğe göre kırmızı toz biberi de köfteye koyulan ve lezzet veren baharatlar arasında saymakta fayda var.
Yapacağınız köftede kullanmanız gereken baharat ölçüleri için sitemizdeki köfte tariflerini inceleyebilir, varsa yörenize ait köfte çeşitlerinin tariflerini bizimle paylaşabilirsiniz.
Sağlıkla kalın!
Son Yorumlar